ANK, O/W, ASang, rkps. 923, str. 223-224
KWERENDA,
czyli rewizja Ksiąg Grodzkich Mińskich dla Interesu Jaśnie Oświeconych Książąt Ichmościów Sanguszków i ekscerpowania [dokonania wyboru fragmentów] czyli wyjęcia wyciągów dokumentów temuż Domowi [Książąt Sanguszków] służących.

Dnia 1-go listopada 1599 r. fragment opisania granic Małych Krzywicz nad rzeką Krzywiczanką za testamentem od Urzędu Grodzkiego przez Imci Pana Filemona Iwanowicza Pożaryckiego i wielu zastanych szlachty według dawnych granic opisanego przy podaniu Jejmości Pani Barbarze Mikołajównie z Krzywickich Jaroszowej Górskiej za Dekretem Trybunalskim po rusku.

tłumaczenie

A mianowicie najprzód na sieliszczu[1] gdzie sami zamieszkują z ogrodami warzywnymi i części gruntu z boku zasiewu żytniego, które to ich sieliszcze[1]  w położeniu swoim leży jednym bokiem skrajnie wzdłuż drogi z Krzywicz do Jarszewicz po lewej stronie, drugim bokiem do rzeczki Krzywiczanki[2] końcem jednym po drodze, która idzie z Dubaszów[3] wsi krzywickiej do Jarszewicz, a drugim końcem do dworskiego ogrodu warzywnego pana Górskiego i jego małżonki. 

Na drugim miejscu gruntu nowo wykarczowanego wzdłuż drogi idącej z Krzywicz do Jarszewicz po prawej stronie na przeciw sieliszcza tychże Kosiłowiczów końcem styka się, a drugim końcem do łąki kośnej tychże Kosiłowiczów przylega jednym bokiem do gruntu Pana Serwacego Augustynowskiego, a drugim bokiem do gruntu dworskiego Pana Górskiego i małżonki jego na ćwierć beczki zasiewu żytniego 

Na trzecim miejscu łąki kośne murаwne[4] na uroczysku[5] pod wzgórzem[6] na dwa wozy siana,

na czwartym miejscu niwy[7] na pół beczki zasiewu żytniego, która to niwa i od łąki kośnej w położeniu swoim leży jednym bokiem do niwy uprawnej[8] pana Łukasza Hryhorowicza Krzywickiego, a do gruntu Mikołaja Janowicza Krzywickiego i do gruntu pana Jarosza[9] Górskiego i do niwy Plewaków[10], a końcem jednym do niwy Łukasza Krzywickiego, a drugim końcem do gruntu tychże Jusiłowiczów.

Na piątym miejscu pod wzgórzem niwy z boku zasiewów żytnich, która leży jednym bokiem poniżej [obnież] niwy dworskiej Pana Górskiego i małżonki jego, i gruntów Panów Plewaków[10], drugim bokiem do łąki kośnej i niwy tychże Kosiłowiczów.

Na szóstym miejscu niwka[11] w Bojarowszczyźnie obok ½ zasiewu żytniego, która leży z obu stron bokami po środku gruntów pana Górskiego i małżonki jego [z] Bojarowskich, końcem jednym do gruntu pana Adamowicza Krywickiego, a drugim końcem do zarośli Bojarskich takoż pana Górskiego.

Na siódmym miejscu niwa z boku zasiewu żytniego, ktora leży jednym bokiem wzdłuż drogi, która idzie z Krzywicz do Jarszewicz nie dojeżdżając rzeczki Sopowli[12] po prawej stronie, a drugim bokiem do niwy pana Serwackiego Augustynowskiego[13] i do chwojnika[14] [tj. sośniaka] zarosłego pana Józefa Jeśmana, jednym końcem do gruntu pana Mikołaja Janowicza Krywickiego, a drugim końcem do gruntu pana Jarosza Górskiego.

Na ósmym miejscu niwa za łąką kośną augustynowską[15] z boku ¼ zasiewu żytniego idącego na uroczysko, w nowinę[16], która leży z jednej strony bokiem przy drodze rakowskiej, idącej z Krzywicz do Rakowa.

Tamże na dziewiątym miejscu niwa granicząca[17] z niwą pana Serwacego Augustynowskiego na boku  ½ zasiewu żytniego, który leży bokiem jednym przy drodze która idzie z Krzywicz do Rakowa po lewej stronie, a drugim bokiem do do niwy pana Mikołaja Janowicza Krywickiego Jurkiewiczów, a drugim końcem do gruntu tegoż Mikołaja Janowicza Krywickiego, tak że dalej [w] uroczysku w Nowinach cztery niwki, a w każdej niwce gruntu po pół boczki zasiewu żytniego, które po różnie za pewnymi? dawnymi miedzami co do położenia,
to jest pierwsza niwka leży bokiem jednym wzdłuż drogi, która idzie z Krzywicz do Rakowa, po prawej stronie, a drugim bokiem wzdłuż niwy Mikołaja Janowicza Kriwickiego.

[1] nazwa siedlisko, siedliszcze oznaczaja siedzibę, plac na którym znajduje się siedziba włościańska/dworska z wszystkimi budynkami. Przyrostek - iszcze występuje (według Kazimierza Rymuta) współcześnie w językach wschodniosłowiańskich, spotyka się go na wschodnim pograniczu Polski.- zob. Stanisław Rymut: Nazwy miast Polski. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1987, s. 215. ISBN 83-04-02436-5.
[2] Krzywiczanka, dopływ Jerszówki/Jarszówki, przepływa przez Krzywicze
[3] Dubasze, wieś 2,5 km na płd-wsch od Krzywicz Mł., należąca pierwotnie do dóbr Krzywicze, potem zaścianek szlachecki, w którym "mają tu działy: Aminowscy, Walczewscy, Dudkowscy, Rusieccy, Czapliccy i Bahrycewiczowie" zob.: http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_II/186
[4] łąki kośne dzieliły się na murawne (murożnoje) i błotne;
[5] Uroczyszcze. Każda przestrzeń pustej ziemi, mająca swoją nazwę, mianowana była ... na Litwie i Rusi „uroczyskiem” lub „uroczyszczem”.
Ks. Jezierski w XVIII w. pisze: „Uroczyska nazywają się miejsca zaniedbane przez niedostatek ludzi albo przez przeszkodę przyrodzenia. ..."
za https://pl.wikisource.org/wiki/Encyklopedia_staropolska/Uroczysko
[6] w oryginale chołm, znaczenie zachowało się w języku rosyjskim
[7] "Niwami określano dawniej pasy ziemi często o granicach naturalnych w postaci rowów, łąk, lasów. "Niwą" określano także parcele o kształcie wydłużonym, a niezbyt szerokie." [w:] Onomastica. t. 7-8. 1961; ~ "prostokąt o długości 650 m 490 m szerokości" [=31,85 ha] https://pl.wikipedia.org/wiki/Niwa_%28forma_terenu%29
[8] w oryginale pasznoje - w jęz. białoruskim пашное nadal to użytek rolny, grunt uprawny
[9] Jarosz to dawna forma imienia Jarosław
[10] Mikołaja Stanisławowicza Plewaki i małżonki jego Nastazji Wasilewny Mikołajowej Plewaczyny oraz syna jego - po sąsiedzku przez płot - Bartłomieja Mikołajewicza Plewaki zob. http://plewako.pl/archiwalia/intromisja_1606.htm
[11] niwka czyli mała niwa
[12] rzeczka Sopowla bierze swoją nazwę zapewne od miejsca na mapie WIG oznaczonego jako Sołowje, skąd bierze początek. To kolejny licząc w górę rzeki Jarszówki jej lewy dopływ, po Połoczance i Krzywiczance
[13] Zapewne Serwacego Augustynowskiego - jak wyżej. Nie uda się tego rozstrzygnąć poprawności odczytu bez wglądu w oryginalne a zaginione księgi sądowe mińskie z 1599 r.
[14] Chwoja to regionalna, używana na wschodzie nazwa sosny, zob. http://sjp.pwn.pl/poradnia/haslo/chwoja;306.html za Zob. Etymologiczny słownik języka polskiego prof. Andrzeja Bańkowskiego, PWN 2000, tom 1. Stąd - chwojnik - znaczy tyle co sośniak
[15] Z pewnością od nazwiska wymienionego na początku dokumentu Serwacego Augustynowskiego
[16] nowina - teren po raz pierwszy przeznaczony do użytkowania jako grunt orny
[17] w oryginale - sumieżna czyli współ-graniczna, od mieża, miedza - granica
źródło:  akta Hrabstwa Rakowskiego xx. Sanguszków,
wyszukał Walenty Kaleczyc, odpisał Zb. Wołocznik, korygował A.Pszcżółkowski
przetłumaczył, przypisy i mapę dodał Stanisław J. Plewako
opubl. na www 2016-04-20 modyf.2016-07-02
powyższy tekst opublikowany został w półroczniku "Dziedzictwo Kresowe", nr 8 (czerwiec 2016 r.)  ISSN 2299-7024
powyższy tekst opublikowany został w półroczniku "Dziedzictwo Kresowe", nr 8 (czerwiec 2016 r.) ISSN nr 2299-7024