biogram przygotowany na zamówienie
Towarzystwa Rodu Plewako
w okresie 15-12-2021 do 29-07-2022
2023-12-16 wersja nieostateczna

mgr Andrzej Haratym

KAZIMIERZ PLEWAKO STAROSTA KOŁOBORYSKI, KAWALER ORDERU ŚW. STANISŁAWA,
PREZES PIERWSZEGO DEPARTAMENTU SĄDU GŁÓWNEGO LITEWSKIEGO WILEŃSKIEGO

Kazimierz Plewako herbu Pogonia IV, starosta kołoboryski i kawaler Orderu św. Stanisława, a w czasach porozbiorowych w l. 1807-1809 prezes Pierwszego Departamentu Sądu Głównego Litewskiego Wileńskiego (urząd ten niewątpliwie odpowiadał godności senatorskiej w I Rzeczypospolitej) należy do tych postaci z życia publicznego Wielkiego Księstwa Litewskiego czasów stanisławowskich i początków epoki porozbiorowej, które nie doczekały się dotychczas życiorysu czy to w Polskim Słowniku Biograficznym czy też w innym wydawnictwie, chociaż ze wszech miar na szersze wspomnienie i opracowanie niewątpliwie zasługują. Tłumaczyć to należy oczywiście niedostępnością przez długie lata archiwaliów przechowywanych w Wilnie, Mińsku czy Moskwie. Kazimierz Plewako (jego ojciec Stefan i on sam posługiwali się formą nazwiska Plewaka i tak się podpisywali, w dokumentach nazywano ich także Plewako) pochodził z rodziny osiadłej od pokoleń na terenie Mińszczyzny, jednakże jego życie i działalność koncentrowały się raczej w Wilnie i województwie wileńskim z powiatem wiłkomierskim (po rozbiorach w guberni litewskiej wileńskiej), związki swe z Mińszczyzną ponowił dopiero pod koniec życia, gdy w 1808 r. zakupił Hrabstwo Iwienieckie.

Chociaż pierwszym z Plewaków, który pojawił się w szerokim świecie był Joachim Dominik, który w dniu 27 czerwca 1697 r. podpisał „Oznaymienie Krola Nowoobranego na Seymie Walnym Elekcyi między Warszawa a Wolą”1, to dopiero jego bratanek Stefan (syn Michała, ojciec Kazimierza) wprowadził ród Plewaków trwale do życia publicznego ówczesnej Rzeczypospolitej. Urodzony ok. 1710 r., syn Michała i Teresy Ostrowickiej po raz pierwszy ożenił się (najpóźniej w 1744 r.) z Anną z Duliczów2. Była ona niewątpliwie córką Jakuba herbu własnego (Kotwica odm.) i jego pierwszej żony Marianny z Bouffałów3; drugą małżonką Jakuba Dulicza była Marianna Plewakówna (ślub 22 czerwca 1738 r. w Radoszkowiczach), siostra Stefana, której w 1738 r. przekazał w zastawną posesję położone w województwie mińskim folwarki Juchnowszczyzna i Szerszuny4. Jakub Dulicz zapewne tytułował się podczaszym wiłkomierskim5, chociaż nie znamy przywileju królewskiego dlań na ten urząd6. Najprawdopodobniej z tego powodu w herbarzu Seweryna hr. Uruskiego pojawił się z tym tytułem pod rokiem 1747 Stefan Plewako, co powtórzył spis urzędników województwa wileńskiego7. Podczaszym wiłkomierskim tytułował się także syn Jakuba i Marianny z Plewaków Kazimierz Dulicz (+ między 1810 a 1827), właściciel znacznych dóbr Oskryszyno (Oskryszyn) w województwie mińskim, po rozbiorach ( w 1804 r.) podkomorzy borysowski.8 Był on więc ciotecznym bratem Kazimierza Plewaki.

Marianna z Plewaków powtórnie poślubiła (ok. 1753 r.) Tadeusza Karpia herbu własnego, podstolica upickiego, który zmarł w 1768 r. (z małżeństwa tego były dzieci: Ignacy i Domicella). Był on synem Adama Antoniego (zmarł między 20 maja 1740 a 8 września 1744 r.) oraz Domicelli z Kakowskich herbu Kościesza, sędzianki grodzkiej witebskiej, cześnikówny ciechanowskiej. Jako małżeństwo Tadeusz i Marianna Karpiowie nie byli zamożni. Po śmierci drugiego męża Marianna opuściła Litwę i zamieszkała w rodzinnych stronach. Wcześniej zakupiła za swe pieniądze folwark Purleszki alias Oposzna (powiat wiłkomierski). Jako wdowa sprzedała 20 kwietnia 1771 r. ten majątek Szwykowskim, rotmistrzom wiłkomierskim. Żyła ona jeszcze 8 lutego 1777 r.9 Drugie małżeństwo było dla Marianny korzystne ze względów prestiżowych, poślubiła bowiem przedstawiciela rodziny o ustalonej pozycji, której przedstawiciel całkiem niedawno piastował urząd senatorski10.

Według herbarza Seweryna hr. Uruskiego Andrzej Plewako (Plewaka), syn Michała, sprzedał 1747 r. dobra Trusowiec i Pujłowo (woj. Mińskie) Stefanowi Plewace, podczaszemu wiłkomierskiemu [sic!], żonatemu z Anną Duliczówną11. Nie wiemy, czy Stefan i Anna z Duliczów Plewakowie mieli jakieś potomstwo. Kazimierz był raczej synem Stefana z jego drugiego małżeństwa.

Drugi związek małżeński Stefan zawarł 9 listopada 1755 r. w Mińsku z Krystyną z Jankowskich12. Nie znamy jej rodziców ani herbu, wiemy jedynie, że jej braćmi byli dwaj księża: Sebastian, scholastyk katedralny żmudzki, oraz Jan Ignacy, co wynika z zapisu wieczysto zrzecznego ks. Jana Ignacego Jankowskiego dla Kazimierza Plewaki z 24 lipca 1786 r., z którego dowiadujemy się także, ze ks. J. I. Jankowski był ostatnim z rodu13. Herbarz ks. Kaspra Niesieckiego (w dodatkach J. N. Bobrowicza) daje ks. Sebastianowi Jankowskiemu, scholastykowi żmudzkiemu w r. 1778 herb Nowina, brak tu jednak jakiejkolwiek podstawy źródłowej14.

Obaj bracia drugiej żony Stefana Plewaki byli jezuitami, a po kasacie zakonu duchownymi świeckimi. Starszy z nich Sebastian, urodzony 20 stycznia 1726 r. na Białorusi (tak podano w źródłach jezuickich)15, wstąpił do zakonu 13 sierpnia 1746 r. w Wilnie, gdzie 15 kwietnia 1760 r. złożył profesję czterech ślubów.16 W latach 1757-70 był prokuratorem Prowincji Litewskiej a potem rektorem w Poszawszu w okresie 1771-7317. Po kasacie zakonu został prałatem scholastykiem katedralnym żmudzkim - był nim już 12 lipca 1774 r.18 Z tytułem tym reprezentował kapitułę żmudzką w TrybunaleDuchownym, sądzącym w Wilnie w dniach 15 października -25 listopada 1777 r.19 Żył jeszcze 24 września 1785 r., kiedy to wystosował z Bukontyszek list do Stefana Plewaki, w którym m. in. pisał o swej kamienicy w Wilnie20. Zmarł w końcu 1785 lub w 1786 r.21, nie żył już 24 lipca 1786 r.22

Młodszy ze szwagrów Stefana Plewaki, Jan Ignacy Jankowski urodził się 2 lipca 1737 r. na Litwie23. Do Jezuitów wstąpił 21 sierpnia 1752 r., w Akademii Wileńskiej studiował filozofię w l. 1758-61 i teologię w l. 1763-67. Był następnie sekretarzem asystenta polskiego w Rzymie (1768-72), prefektem archiwum prowincji w Wilnie (1772-73) oraz profesorem prawa kanonicznego i prefektem szkół w Wilnie (1773-74). Po kasacie zakonu był wizytatorem szkół Komisji Edukacji Narodowej.24 Opublikował dwa tłumaczenia: książki osiadłego w Polsce francuskiego jezuity Pierre’a Gatey (Gattey) Catéchisme critique, moral et politique […], które zatytułował Nauka rozsądna, obyczaiowa y polityczna […] teraz na polski język przełożona y dla większej wygody porządkiem materyi ułożona […] (Wilno 1780), a zadedykował Benedyktowi Karpiowi , chorążemu upickiemu25, oraz dzieła Andrzeja Maksymiliana Fredry Monita politico-moralia […] pt. Przestrogi polityczno-obyczajowe oraz dokład o różności rozumów […] (Wilno 1781), które dedykował Janowi Platerowi, staroście subockiemu. Według „Tabeli eks-jezuitów emerytów koronnych i litewskich z funduszu edukacyi płatnych”, podpisanej na sesji KEN 5 grudnia 1785 r. odbierał w Wilnie roczną pensję w wysokości 500 zł26,27. Gdy 24 lipca 1786 r. cedował Kazimierzowi Plewace sumy na Poszyrwinciu i kamienicy w Wilnie był doktorem teologii i obojga praw.28 Dnia 28 marca 1787 by już kanonikiem smoleńskim29. Już w 1790 r. znajdujemy go wśród kanoników katedralnych żmudzkich30. Jako kanonik żmudzki wymieniony jest także w 1791 r.31, a jako kanonik honorowy tejże kapituły w 1793 r.32

Stefan Plewako znalazł się „po właściwej stronie” podczas ostatniego bezkrólewia i to uwarunkowało jego przyszłą karierę. Dnia 6 lutego 1764 r. bracia Stefan i Ludwik Plewakowie podpisali laudum mińskiego sejmiku antekonwokacyjnego pod dyrekcją Michała kniazia na Żyżmach Żyzemskiego, wojskiego mińskiego, marszałka „familijnej” konfederacji województwa mińskiego, posłami obrano wtedy Antoniego Przezdzieckiego, referendarza litewskiego, przywódcę mińskich stronników „Familii” oraz Antoniego Tyszkiewicza, generała majora wojsk litewskich33. Brak Plewaków wśród sygnatariuszy akcesu województwa mińskiego do Konfederacji Generalnej z 17 maja 1764 r., z Michałem kniaziem Żyzemskim jako marszałkiem miejscowej konfederacji na czele,

dokument ten zawiera jednak uszkodzone i wykreślone fragmenty, których treści nie można zidentyfikować34; może Stefan i Ludwik jako akces do konfederacji uważali swe podpisy pod laudum sejmiku antekonwokacyjnego Elekcję Stanisława Augusta z województwem mińskim podpisali 6 września 1764 r. dwaj Plewakowie: Ludwik i Jan (brat Stefana – Ludwik, zapewne z synem)35. Na popis województwa mińskiego, który odbył się 1 października 1765 r. Ludwik Plewako stawił się z parafii Rakowskiej, a Stefan Plewako, komornik miński, w składzie chorągwi z trzech parafii: korzeńskiej, hajeńskiej i łohojskiej36. Urząd komornika uzyskał Stefan od Michała kniazia na Żyżmach Żyzemskiego, który dnia 27 marca 1765 r. awansował z wojstwa na podkomorstwo województwa mińskiego37, będąc aż do 1766 r. marszałkiem mińskiej konfederacji380. Urząd komornika Stefan Plewako pełnił do śmierci kn. Żyzemskiego, która nastąpiła w 1768 lub 1769 r.39

Dn. 5 stycznia 1767 r. Stefan i Krystyna z Jankowskich Plewakowie, komornikowie województwa mińskiego, otrzymali od króla Stanisława Augusta wspólny przywilej na dzierżawę Kołoboryszki w województwie wileńskim, wakującą po śmierci ostatniego legalnego posesora i trzymaną obecnie bezprawnie („in manibus nullo jure tenutorum zostającą”) „ad jure agendum vel componendum” czyli do dochodzenia prawem lub przejęcia wskutek ugody z dotychczasowym bezprawnym posesorem. Mieli oni ją odzyskać „nie gwałtownie lecz ordinaria iuris via lub per amicabilem compositionem”40. Już w dniu 15 stycznia 1767 r. w Warszawie dotychczasowy nielegalny posesor Kołoboryszek, cześnik oszmiański Józef Downarowicz zrzekł się na rzecz Stefana i Krystyny z Jankowskich Plewaków swych pretensji do pomienionej dzierżawy dając im „dobrowolny ugodliwy zrzeczny zapis", który tegoż dnia przyznał przed aktami Metryki Koronnej kancelarii mniejszej41. Z uwagi na bliskie związki Józefa Downarowicza z podkanclerzym (poprzednio referendarzem) litewskim Antonim Przezdzieckim, szybka jego rezygnacja z Kołoboryszek oraz jej przyznanie w kancelarii mniejszej wskazuje niewątpliwie na protekcję podkanclerzego w uzyskaniu przez Plewaków pomienionej dzierżawy42. Królewski list podawczy dotyczący Kołoboryszek skierowany do podskarbiego wielkiego litewskiego Michała Brzostowskiego nosi datę 9 marca 1767 r.43 Za tym listem Ignacy Bronic podczaszyc województwa wileńskiego i dworzanin skarbowy WXL podał oficjalnie w dniu 12 lutego 1768 r. Kołoboryszki Stefanowi i Krystynie Plewakom. Z dnia tego pochodzi inwentarz podawczy, z którego wynika, że była tam karczma, z której dochód wynosił 300 zł rocznie i byli osiedli tam czterej słobodnicy (4 dymy słobodzkie), w tym dwaj osadzeni już przez Plewaków w 1767 r.; płacili oni łącznie 26 zł rocznego czynszu (20 zł dawny słobodnik, a nowi po 2 zł). Łączna intrata roczna z Kołoboryszek wynosiła więc 326 złp, z czego dworzanin skarbowy odebrał kwartę w wysokości 81 złp 15 gr, a posesorom zostało 244 zł 15 gr44. Nie było to dużo, ale można było się tytułować starostą, a i Plewakowie trzykrotnie rozwinęli liczbę mieszkańców w tym starostwie w ciągu 30 lat władania Kołoboryszkami i z czasem wygasły zwolnienia od czynszów. Stefan Plewako trzymał formalnie Kołoboryszki do końca życia, mimo iż dawał je w posesję synowi Kazimierzowi, a potem Hieronimowi Plewakom45.

Dnia 16 listopada 1773 r. otrzymał Stefan Plewako z kancelarii mniejszej litewskiej przywilej iuris caduci ad iure agendum (do dochodzenia prawem) na folwark Ussa Kiernożyczkowszczyzna ze wsią Kołtany w województwie mińskim46. Nie objął jednak tych dóbr, gdyż wcześniej, 19 października t. r. takiż przywilej na te dobra uzyskał Jan Kłokocki, wojski miński47, który w końcu 1775 r. posiadał majętność Usa albo Nowosady48

Dn. 12 lipca 1774 r. Stefan Plewako, dzierżawca kołoboryski (tak tytułowany w przywileju) otrzymał (z pewnością znów za wysoką protekcją), pojezuicką majętność Bukontyszki położoną w Księstwie Żmudzkim, na której była ulokowana suma 48.000 złp („za summę czterdzieści ośm tysięcy złotych polskich wieczyście na nim lokowaną”) z obowiązkiem płacenia z niej corocznie 4,5 % („procent wieczny półpięta złotego od sta”) Komisji Edukacji Narodowej z ewikcją na własnych dobrach dziedzicznych Busławicze w woj. Mińskim. Majętność obejmowała „folwark Bukontyszki ze wsiami także Bukontyszki, Korklany, Weynory, Giełowtyszki, Ryngie, Zamłynie, Kiełpatyszki, Gomole, Badawki i Wizginie nazwanemi, ze wszelkim folwarku i wsiów zabudowaniem, z gruntami, lasami, sianożęciami, rzekami, stawami, młynami, karczmami – arędami, z poddanemi obojga płci, z czynszami, daninami i powinnościami onych cum omnibus denique attinentiis, usibus fructibus et utilitatibus”49. Aby uzyskać przywilej na dobra pojezuickie należało uprzednio przyznać dokument submissionis, zawierający zobowiązanie do płacenia odpowiedniej sumy (4,5% od sumy ulokowanej, w tym wypadku 2.160 złp) na cele edukacyjne oraz podanie dóbr ewikcyjnych stanowiące zabezpieczenie na wypadek niewywiązywania się posesora z wyżej wymienionej powinności. Dokument taki w imieniu Stefana Plewaki, starosty kołoboryskiego, przyznał 12 lipca 1774 przed aktami Metryki Litewskiej kancelarii mniejszej jego szwagier, ks. Sebastian Jankowski, scholastyk prałat katedry żmudzkiej, na mocy plenipotencji udzielonej mu 22 kwietnia 1774 r., a przyznanej w tymże miesiącu w Trybunale w Mińsku50.

W rejestrze dymów Księstwa Żmudzkiego powiatu korklańskiego z 1775 r. podano: „Dwór Bukontyszki WJX Sebestyan Jankowski Prałat Scholastyk Dyecezyi Żmudzkiej dym dworny jeden. Pod tymże Prałatem po różnych wsiach mieszkających dymów szlacheckich osim. Pod tymże Prałatem w różnych wsiach i powiatach mieszkających dymów poddan[ych] dwadzieścia jeden”51. Ks. Jankowski pisał do Stefana Plewaki z Bukontyszek 21 czerwca 1776 r.52 oraz 24 września 1785 r.53, czyli niedługo przed śmiercią, a zmarł zapewne właśnie w Bukontyszkach, gdyż tutaj jego brat Jan Ignacy przekazał odziedziczone po nim sumy Kazimierzowi Plewace w dniu 24 lipca 1786 r.54 Może Bukontyszki były od początku przeznaczone na rezydencję i uposażenie ks. Sebastiana Jankowskiego jako prałata scholastyka katedralnego żmudzkiego z uwagi na szczupły fundusz tej prałatury55. Ks. Jankowski nie posiadał dóbr ewikcyjnych, więc nie mógł na siebie uzyskać dóbr pojezuickich. Jeżeli rzeczywiście chodziło o tu o uposażenie dla niego, to owym wysokim protektorem musiał być ks. Stefan Jan Giedroyć, biskup żmudzki, który zaraz po kasacie Jezuitów, nadał ks. Jankowskiemu, rezydującemu w Poszwszu na terenie Żmudzi, katedralną prałaturę.

W 1775 r. Stefan Plewako starosta kołoboryski miał w województwie mińskim w par. hajeńskiej folwark Busławicze, gdzie był 1 dym obywatelski (dwór) i 8 dymów wiejskich rolniczych (chat chłopskich), z których płacił rocznego podatku podymnego 54 zł z dymów oraz 1 zł z propinacji. Zanotowano również: „Na tegoż J(ego)m(oś)ci gruncie Szlachty” 2 dymy obywatelskie bez poddaństwa (z nich rocznego podatku 8 zł)56. Byli też inni Plewakowie w par. Hajeńskiej – w okolicy Domasze z Miesiewszczyzny „J(chmości) PP(anowie) Plewakowie zeznali 1 dym obywatelski bez poddaństwa (roczny podatek podymny 4 zł)57. Poza par. hajeńską Plewakowie byli w 1775 r. w woj. Mińskim jedynie w par. radoszkowskiej – z dóbr położonych w okolicy Budźki „J(ejmość) P(ani) Plewakowa zeznała 1 dym obywatelski i 2 wiejskie rolnicze (roczny podatek 18 zł)58.

Według herbarza Seweryna hr. Uruskiego Stefan Plewako został w 1775 r. szambelanem JKM59. Jeżeli nie jest to informacja błędna, to przywilej winien znajdować się w zaginionej części księgi ML 184 (przywileje z lat 1774-75)60.

Dn. 10 marca 1783 r. w Wilnie (przyznanie dzień później w Trybunale) Stefan Plewako, starosta kołoboryski, scedował Bukontyszki synowi Kazimierzowi Plewakowi61. Dn. 21 sierpnia 1785 r. miało miejsce rozgraniczenie Busławicz z folwarkiem Sielec62. Dnia 21 sierpnia 1788 Stefan Plewako starosta kołoboryski przekazał żonie Krystynie oraz synowi Stanisławowi wszelkie swe nabytki. Zapisał on, „że z przyczyny nachylającego się wieku naszego ku starości” postanowił uczynić zapis na dobra pojezuickie na Żmudzi i na część Busławicz w woj. Mińskim63. W 1791 r. miał w parafii hajeńskiej Busławicze oraz Zajelniak (te ostatnie dobra trzymał w zastawie Rydzewski)64.

Jako starosta kołaczewski (błędnie zamiast kołoboryski?) Stefan Plewako podpisał 25 czerwca 1792 r. akt wolnej konfederacji województwa mińskiego65. Żył jeszcze w grudniu 1795 r.66 Zmarł przed 7 grudnia 1800 r. [v. s.], gdy w Wilnie zatwierdzono wywód Plewaków, w który podany jest jako zmarły w wieku prawie 100 lat67.

Stefan Plewako pozostawił dwóch synów: Kazimierza i Stanisława (Daniela Stanisława?), w wywodzie z 1800 r. zwanego Danielem oraz córkę Joannę, której 22 marca 1787 wuj ks. Jan Ignacy Jankowski, kanonik smoleński, przekazał prawo do uzyskania 1000 czerwonych złotych od sędziego żmudzkiego Iwanowicza68. Stanisław był agentem trybunalskim (1787-1792)69, potem rotmistrzem mińskim, żonaty był dwukrotnie: z Zofią Wielamowską (ślub 9 lipca 1780 r. ) oraz z Barbarą Wolską (ślub 14 stycznia 1817 r. [v. s.] )

Kazimierz był starszym synem Stefana Plewaki. Istnieją dwie wersje jego daty urodzenia: na liście familii szlacheckiej z grudnia 1795 r. podał sam, że ma lat 4870 (czyli urodził się ok. 1747 r.), a w metryce zgonu i na epitafium nagrobnym, podano, że żył lat 5671 (czyli urodził się ok. 1754 r.). Karierę trybunalską jako agent rozpoczął w roku 177872 i nic nie wiadomo o jego uprzedniej działalności publicznej, a ponadto trudno sobie wyobrazić, aby agentem Trybunału został 30-letni syn szlachcica utytułowanego i majętnego, zaliczanego do szlachty średniej. Ks. Jan Ignacy Jankowski, gdy cedował mu sumy 24 lipca 1786 r. nazywa go „rodzonym siostrzanem”73. Dane te wskazują na to, że Kazimierz był synem Stefana i jego drugiej żony Krystyny z Jankowskich, urodzonym zapewne krótko po ślubie (w 1756? 1757 r.?), więc żyłby lat 54 czy 53, co jest zbliżone do wieku z metryki zgonu i epitafium.

Kazimierz Plewako pojawił się w składzie palestry trybunalskiej w 1778 r., może przyjechał do Wilna z wujem ks. Sebastianem Jankowskim, który był deputatem kapituły żmudzkiej na Trybunale Duchownym w 1777 r.74 Kazimierz był agentem Trybunału Głównego WXL w latach 1778-7975. Następnie w latach 1780-85 był patronem trybunalskim76. Na liście patronów trybunalskich z 1780 r. zajmował pozycję 21 na 2577. Z tytułem starosty kołoboryskiego podał do akt trybunalskich 3 maja 1781 r. podczas kadencji grodzieńskiej wydany przez Trybunał akt prawny pt. „Ostrzeżenia do Trybunału Powszechność uprzedzające”78. Tutaj po raz pierwszy wystąpił jako starosta kołoboryski, oznacza to, że starostwo dał mu ojciec w posesję (może z uwagi na działalność w palestrze trybunalskiej w Grodnie i Wilnie), do formalnej cesji nigdy nie doszło. Za to w dniu 10 marca 1783 r. w Wilnie ojciec ustąpił mu pojezuickie Bukontyszki (ten wieczysty darowny zapis Stefan Plewako przyznał w Trybunale następnego dnia)79.

Dnia 16 sierpnia 1783 r. Kazimierz Plewako, tytułowany „dzierżawcą kołoboryskim” otrzymał iure caduco do dochodzenia prawem folwark Gondynga, położony w Księstwie Żmudzkim „z wsiami i gruntami z dawna do [n]iego należacemi w dzidzicznej posesyi Ur. Piotra Stefanowicza Toczyłłowskiego będący i przez niego do zastawnej tenuty oddany i dopioro [sic!] w tejże zastawie zostający, prawu ziemskiemu podległy, post extinctam lineam legitimorum haeredum”80. Zapewne Kazimierz nigdy nie objął folwarku Gondyngi, gdyż 22 grudnia 1786 r. król Stanisław August nadał iure caduco do dochodzenia prawem „Dworzec Gondyński czyli dobra Gondynga zwane, w Księstwie Żmudzkim w powiecie gondyńskim sytuowane” jako dobra lenne Franciszkowi Poniatowskiemu, sędziemu grodzkiemu powiatu pińskiego oraz skarbnikowi województwa mscisławskiego81.

Dnia 2 maja 1786 r. w Grodnie Kazimierz Plewaka złożył przysięgę jako regent Trybunału Głównego WXL82. W tym charakterze poświadczył 5 maja t.r. „Ekscerpt decyzyi z protokułu potocznego Trybunału Głównego W. Ks. L. kadencyi grodzieńskiej”, zapadłej tegoż dnia w sprawie podwójnych sejmików gromnicznych w Kownie83. Dnia 24 lipca t. r. w Bukontyszkach ks. Jan Ignacy Jankowski, doktor teologii i obojga praw, wuj Kazimierza, scedował mu odziedziczone po zmarłym bracie Sebastianie sumy na dobrach Poszyrwincie (województwo wileńskie) i kamienicy w Wilnie zastrzegając sobie jedynie prawo rezydencji. W dokumencie tym Kazimierz występuje jako „Star. Kołobor. Regent Trybunału Gł. WXL. Powyższy wieczysto-zrzeczny zapis ks. Jankowski przyznał 27 lipca t.r. przed aktami ziemskimi Ks. Żmudzkiego repartycji szawelskej84. Kazimierz Plewako był regentem Trybunału jedynie w roku 1786 i była to ostatnia jego funkcja w trybunalskiej palestrze85. Może zajął się przejęciem na własność Poszyrwincia i wileńskiej kamienicy? Dnia 22 marca 1787 r. ks. J. I. Jankowski, już jako kanonik smoleński, przekazał Kazimierzowi Plewace prawo do dochodzenia pieniędzy od sędziego ziemskiego żmudzkiego Iwanowicza – może chodziło o te 1000 czerwonych złotych, które ks. Jankowski przekazał Joannie, siostrze Kazimierza?86

Zapewne wkrótce potem, a raczej na pewno przed 8 lutego 1790 r. ,czyli przed datą obioru na deputacje trybunalską w Wiłkomierzu, Kazimierz Plewako zawarł związek małżeński z Wiktorią z Siesickich herbu własnego, córką Seweryana, pisarza ziemskiego wiłkomierskiego i Anny z Kościałkowskich herbu własnego, marszałkówny wiłkomierskiej. Skoligacił się w ten sposób z elitą powiatu wiłkomierskiego87, poślubiając pannę z rodu senatorskiego88.

Dnia 8 lutego 1790 r. na sejmiku wiłkomierskim został z tytułem starosty kołoboryskiego obrany na sędziego deputata Trybunału Gł. WXL na kadencję wileńską (15 listopada 1790 – 15 kwietnia 1791); na kadencję grodzieńską (ruską) obrany został Adam Pietrzkiewicz, rotmistrz województwa wileńskiego89. W roku poprzednim funkcję tę na kadencji także wileńskiej pełnił teść Kazimierza, pisarz ziemski wiłkomierski Sewerian Dowmont Siesicki90. Obiór Kazimierza świadczy o dużym zaufaniu wobec niego obywateli powiatu wiłkomierskiego, być może uzyskanym wskutek korzystnego małżeństwa. Podczas swej funkcji trybunalskiej Kazimierz Plewako został 24 stycznia 1791 r. kawalerem Orderu św. Stanisława91. W rejestrze podymnego woj. Wileńskiego z r. 1791 znajduje się kamienica Kazimierza Plewaki, położona na ul. Ostrobramskiej pod nr. 1 (dziś nr 21)92.

Kazimierz Plewako nie pełnił zadnej funkcji w konfederacji targowickiej w przeciwieństwie do szwagra Mateusza Siesickiego, pisarzewicza ziemskiego wiłkomierskiego, który był konsyliarzem konfederacji tegoż powiatu w okresie 19 listopada 1792 – 21 września 1793 r.93

Dnia 30 stycznia 1794 r. Kazimierz Plewaka, starosta kołoboryjski, kawaler Orderu św. Stanisława przyznał w grodzie wiłkomierskim „dokument poręczny alias kaucyjny” skierowany do Komisji Skarbowej WXL za Feliksem Horodeńskim, rotmistrzem wileńskim i egzaktorem powiatu wiłkomierskiego wydany przez siebie 24 stycznia 1794 r. z uwagi na ewentualne zaległości podatkowe: „Ja Plewaka za pomienionego WJP Horodeńskiego Skarbowi Rzeczypospolitej najuroczystsze czynię poręczenie się, iż cobykolwiek w decessie pokazało się, wszystko to opłacić obowiązanym z mojego majątku zostanę, z warunkiem jedynym, abym w pier[w]szym decessie przez Prześwietną Komissyą oskarżonym został, we wszystkim zatym Prześwietnej Komissyi Skarbowej WXL najmocniej ręcząc się, kawentując [sic!] za WJP Horodeńskiego na rzecz Skarbu WXL takowa ewikcyą na moja majętność dziedziczną Poszerwincie w województwie wileńskim w parafiach muśnickiej i bogusławiskiej leżącą wnosząc”94.

Dnia 10 lutego 1794 r. Józef Siesicki, strażnik wiłkomierski (szwagier Kazimierza) i Dominik Daniszewski, komornik tegoż powiatu, podali do akt ziemskich wiłkomierskich oświadczenie „imieniem JWJPana Kazimierza Plewaki czynione”, datowane 8 lutego w Oniksztach w sprawie nieprawidłowości podczas obrad sejmikowych w Wiłkomierzu i Oniksztach95.

Podczas Insurekcji kościuszkowskiej Kazimierz Plewako wchodził w skład Komisji Porządkowej Województwa Wileńskiego – jako taki podpisał się w dniach 24, 26, 29 czerwca, 4, 5, 9 i 11 lipca oraz 1 sierpnia 1794 r. czyli nie od początku jej istnienia, a prawie na pewno do końca jej działalności96.

T. r. miał według Słownika Geograficznego Paluńce (Polańce albo Mogiły) położone w powiecie wiłkomierskim w pobliżu Onikszt97.

Dnia 26 października 1795 zmarł we dworze w Januszowie Sewerian Siesicki, pisarz ziemski wiłkomierski, teść Kazimierza Plewaki, podano w metryce: „Annorum circiter 65. Sepultus est in Fornice Ecclesiae Matricis”98.

Z grudnia 1795 r. pochodzi „Lista Familii Szlachcica Kazimierza Plewaki Or[deru] S[więtego] St[anisła]wa Kawalera z wyszczególnieniem wiele on ma Poddanych, gdzie żyje, Jakiej Rangi , w jakiej znajdował się służbie. Listę te podpisał jako Kazimierz Plewaka bez żadnego tytułu, wiek swój podał na lat 48 i żonę Wiktorię, córkę Seweryana Siesickiego, pisarza ziemskiego wiłkomierskiego, podał także: „Ma syna jednego Adama niedziel dziesięć”. Jako majątek podał: „Wedle teraźniejszej lustracyi ma dziedzicznych poddanych kupnych przez siebie w folwarku Poszyrwinciu i siedmiu wioskach, oprócz wolnych służących, dusz męskich 165, zeńskich 158. Tenże possyduje starostwo kołł[o]bor[yskie], w tymże pow. Wileńskim do śmierci ojca swego za przywilejem od Króla JM Stanisława Augusta danym” – było tu dusz męskich 19, a żeńskich 16. W pow. wileńskim miał więc łącznie dusz męskich 184, a żeńskich 174. Zapisano także: „Tenże possyduje majętność Bukontyszki bywsze pojezuickie”, położone w Księstwie Żmudzkim powiecie szawelskim (nie podano tu liczby poddanych). Podał, że żyje „ w Pow. Wileńskim w Folw. Poszyrwinciu, a czasem w kamienicy swej własnej w Wilnie lub w Bukontyszkach”. W przebiegu służby podał deputacje trybunalską, podczas której „wziął order od Króla Stanisława Augusta”, a jako rangę aktualna podał: „deputat parafii muśnickiej”99. Starostwo kołoboryskie trzymał jednak wówczas jako jego „dzierżawca” Hieronim Plewako, tytułujący się skarbnikiem czy skarbnikowiczem mińskim na mocy plenipotencji danej mu przez Stefana Plewakę, starostę kołoboryskiego, i to on podpisał 26 listopada 1795 r. spis rewizyjny (rewizską skazkę) tego starostwa (19 dusz męskich i 16 dusz żeńskich)100. Podczas rewizji w 1795 r. Kazimierz posiadał także Biguszki i Syrutyszki w powiecie wiłkomierskim101.

Dnia 11 stycznia 1796 r. Józef Siesicki, strażnik powiatu wiłkomierskiego, szwagier Kaziomierza podał do akt grodzkich tegoż powiatu oświadczenie (protestację) swej siostry Wiktorii Plewakowej z dnia 8 stycznia t. r. (podpisała się jako „Wiktorya z Siesickich Plewakowa Starościna Kołoboryjska”) skierowane przeciwko mężowi, zawierające dość poważne zarzuty. Nie wiemy, czy wydała jej z własnej inicjatywy czy też np. z poduszczenia brata Józefa, który niewątpliwie z nią współdziałał, oblatując ten dokument. Zarzuty Wiktorii wobec męża dotyczyły niedostarczania jej odpowiedniej garderoby, zamiarów usunięcia jej z domu, a przede wszystkim namowy do niekorzystnego rozporządzenie swym posagowym majątkiem bez wiedzy braci jako naturalnych opiekunów (czyli ten fakt musiał mieć miejsce już po śmierci jaj ojca)102.

Według wykazu edukacyjnych dóbr pojezuickich w guberniach wileńskiej i słonimskiej, pochodzącego z 1796 r., najpewniej ułożonego w Departamencie Ekonomicznym Najwyższego Rządu Litewskiego Kazimierz Plewako (wymieniony jako jedynie szlachcic, bez żadnego tytułu) miał w pow. Szawelskim (gub. Wileńska) dobra Bukontyszki (było tu ludności męskiej: 22 różnego stanu oraz 138 włościan), oszacowane przy oddaniu na czynsz na 7200 rubli, a na cele edukacyjne należało rocznie płacić 360 rubli (5%); Kazimierz Plewako zalegał tu z kwotą 180 rubli za lata 1794 i 1795103. T. r. daleki kuzyn Hieronim Plewako, wspomniany już dzierżawca Starostwa Kołoboryskiego w 1795 r., znajdował się na liście 9150 studentów Akademii Wileńskiej104, a młodszy brat Hieronima – Nikodem Plewako, na liście uczniów szkoły w Krożach, utrzymywanej z funduszów pojezuickich105.

Kazimierz Plewaka został obrany deputatem z pow . wileńskiego na Sąd Główny Litewski na kadencję wileńską (15/26 października 1797 – 15/26 kwietnia 1798) – został pisarzem Sądu Głównego i przysiągł na te funkcję 15/26 października 1798 r.106 W rękopiśmiennym herbarzu Jana Dworzeckiego Bohdanowicza znajduje się rysunek herbu z pieczęci pisarskiej Kazimierza Plewaki (identyczny jak w dyplomie pergaminowym z 28 stycznia 1807 r. [v. s.], lecz z owalna tarczą przy prawej krawędzi pola herbowego – wynikało to raczej z uszkodzenia pieczęci, którą widział autor herbarza, taki rysunek herbu nie jest możliwy), opisany następująco: „ręka zbrojna z obłoków wychodząca w prawo, z mieczem jak do cięcia, przy niej okrągła tarcza, nad hełmem i koroną ręka po łokieć z mieczem jak do cięcia, z pieczęci urzędowej Sądu Głównego Litewskiego 1798 r.”107

Kazimierz Plewako tytułował się również pisarzem Sądu Głównego, gdy w 1800 r. niewątpliwie za jego sprawą (jedynie on był trwale związany z Wilnem i tamtejszą gubernią) Plewakowie wywodzili się w Gubernii Litewskiej w Wilnie z herbem Pogonia IV i 7 grudnia t.r. [v. s.] otrzymali potwierdzenie szlachectwa. Decyzję Deputacyi Generalnej Wywodowej Szlacheckiej Gubernii Litewskiej pod przewodnictwem „Marszałka Gubernskiego” Ludwika Hr. Tyszkiewicza znamy z wypisu na pergaminie z 28 stycznia 1807 r. [v.s.] - w klejnocie herbu jest tu ręka zbrojna w lewo, a brat Kazimierza zamiast Stanisław ma na imię Daniel (może miał dwa imiona?)108.

W następnych latach Kazimierz Plewako zajmował się rozlicznymi interesami, w których wspomagał go czy też reprezentował brat stryjeczny Kasper, rotmistrz miński. Obaj dysponowali wspólnym funduszem, co z czasem doprowadziło do ostrego konfliktu, gdy Kasper domagał się rozwiązania spółki i przejęcia folwarku Siwica od Hrabstwa Iwienieckiego lub zwrotu kapitałów z procentami. Gdy stosunki układały się między nimi jeszcze harmonijnie Kazimierz sporządził 6 listopada 1806 r. testament na korzyść Kaspra, zawierający m. in. (wg oświadczenia Kaspra) następujący fragment: „Wszystkie leżące majątki z ich atynencyami, jako to Poszyrwincie w Wileńskim, Biguszki w Wiłkomirskim, Bukontyszki w Szawelskim powiatach, tudzież sześć folwarków zastawnych, wszelkie sumy i kamienicę wileńską bratu memu stryjecznemu Wielmożnemu Jegomość Panu Kasperowi Plewace, rotmistrzowi i deputatowi mińskiemu, po zeszłym mym życiu zapisuję. Syna mego Adama całkiem jego opiece oddaję, którego edukacyą i dozorem ma się zatrudnić i wiele wartym być osądzi, tyle majątku mego udzieli109.

W międzyczasie w 1805 r. spisała testament teściowa Kazimierza Plewaki, Anna z Kościałkowskich Siesicka, pisarzowa ziemska wiłkomierska. Brak w nim daty dziennej (pozostawiono puste miejsca na dzień i miesiąc) oraz informacji o oblacie testamentu – nie można więc ustalić kiedy testatorka zmarła. Testament ten zawiera liczne poprawki i skreślenia, jednakże został przez testatorką podpisany („Anna Siesicka Z[iemska] W[iłomierska] P[isarzowa]”). W testamencie tym wymienia ona dwóch synów, Mateusza, prezydenta grodzkiego powiatu wiłkomierskiego i Józefa, podkomorzego tegoż powiatu, oraz córkę (bez imienia i żadnego tytułu), której dotyczą dwa punkty tegoż testamentu: „5to. Dla JWJP [Wiktoryi] Plewakowej, córki mojej złp 6000 i ruchomość moja wszelką jak z bielizny tak z gardyroby, co się znajdywać będzie na regestrze szczególnym stosownym do testamentu i wydziału, oraz dla wnuczek moich Anny i Tekli Siesickich pościeli przez regestr i ilość onych wyszczególnić się mających przeznacza się. 6to. Ciż synowie moi Mateusz i Józef i córka [Wiktorya] Plewakowa w proporcyi procentu w czwartej części wypadającego od sum testamentem przeznaczonych obowiązani są każdy poszczególnie dawać co rok cztery razy bądź w jakimkolwiek kościele na egzekwie za dusze moją i męża mojego Seweryana Siesickiego, pisarza ziems[kiego] wiłkomiers[kiego] i całą familią, a to wraz [po] śmierci mojej i męża mojego [podkreślono późniejszy dopisek testatorki]”. W testamencie tym Anna Siesicka nazywa swym bratem ks. Augustyna Kościałkowskiego, co oznacza, że była ona córką Mikołaja Kościałkowskiego, marszałka wiłkomierskiego i Wiktorii z Baków. Nie wiadomo, czy testament w tej postaci był ostatecznym i czy został kiedykolwiek oblatowany w aktach sądowych, nie wiadomo więc jakie miał prawne znaczenie. Zastanawia dwukrotny brak imienia i tytułu w przypadku córki testatorki a żony Kazimierza Plewaki – może chodzi tu o negatywny stosunek matki do niej, a niepodanie tytułu męża oznacza faktyczną separacje małżonków?110

W 1807 r. Kazimierz Plewako został obrany na urząd prezesa (prezydenta) Pierwszego (kryminalnego) Departamentu Sądu Głównego Gubernii Litewskiej Wileńskiej, na pozostałą część kadencji po śmierci lub rezygnacji Michała Kostrowickiego111. Urząd ten niewątpliwie odpowiadał godności senatorskiej w I Rzeczypospolitej112. Następne wybory prezesów i asesorów obu departamentów (kryminalnego i cywilnego) Sądu Głównego Litewskiego odbyły się w 1809 r. Do prezydencji Pierwszego Departamentu Sądu Głównego Litewskiego kandydowali: Józef Kuczewski, prezydent grodzki powiatu trockiego, Barnaba Dederko, asesor Sądu Głównego Drugiego Departamentu, Ignacy Grabowski, stanu konsyliarz, Kazimierz Plewaka, prezydent Sądu Głównego Pierwszego Departamentu oraz Tadeusz Bystram, ex-prezydent ziemski upicki. Głosowano w poszczególnych powiatach Gubernii Litewskiej (było ich 11: wileński, oszmiański, zawilejski, brasławski, wiłkomierski, trocki, kowieński, upicki, rosieński, szawelski i telszewski), nad każdym kandydatem głosowano osobno, za nim (affirmative) lub przeciwko niemu (negative). Wybory wygrał Barnaba Dederko, bratanek biskupa mińskiego Jana Ignacego, z 1432 głosami pozytywnymi i 347 negatywnymi. Kazimierz Plewaka zajął drugie miejsce (845 – 712), który wygrał w powiecie trockim (105 – 34), a zwycięzcę wyborów pokonał także w powiecie wileńskim (71 – 49 do 69 -63), gdzie zwyciężył Ignacy Grabowski (91 -37), najsłabiej wypadł w powiatach: zawilejskim (25 – 54), kowieńskim (32 – 54) oraz upickim (58 – 82), gdzie wygrał Tadeusz Bystram (95 – 42)113.

W międzyczasie 9 marca 1808 r. [v. s.] w imieniu Kazimierza Plewaki, prezesa Pierwszego Departamentu Sądu Głównego Litewskiego, jego plenipotent Kasper Plewako zakupił od Feliksa hr. Potockiego(reprezentował go Tomasz Wawrzecki, chorąży wielki WXL, „decydującą władzę sprzedaży Iwieńca mający”) Hrabstwo Iwienieckie; prawo przedażne przyznano 14 marca t.r. [v. s.] 114. Według rewizji z 1811 r. było tu łącznie dusz męskich 890 (Iwieniec i Nowinki 285, Moskalewszczyzna i Dziakowszczyzna 286, Skiporowce 68, Siwica i Radziejewszczyzna 231)115.

Dnia 4 kwietnia 1810 r. [ v. s.] zostało podane do ziemstwa mińskiego oświadczenie z manifestem Gaspra Plewaki, rotmistrza mińskiego, przeciwko Kazimierzowi Plewace, od którego Kasper domagał się przekazania na własność folwarku Siwica od Hrabstwa Iwienieckiego lub spłaty 933 (909) czerwonych złotych oraz srebrnymi rublami złotych polskich 115.584 groszy 20116. Zapewne stan zdrowia Kazimierza Plewaki znacznie się pogorszył, skoro 25 czerwca 1810 r. [v.s.] spisał on testament, do którego 27 czerwca dołączył addytament (oblatowany po jego śmierci 29 lipca {v. s.] t.r. w Sądzie Głównym Wileńskim Drugiego Departamentu, zapisując dożywocie na Hrabstwie Iwienieckim Jakubowi, Tadeuszowi i Józefowi Plewakom117.

Kazimierz Plewako zmarł w Wilnie na Zarzeczu w par. św. Kazimierza w dniu 23 lub 24 lipca 1810 r. [v. s. ] (zapewne w nocy 23/24 lipca)118. Pochowany został 28 tegoż miesiąca [v.s.] na cmentarzu Góry Zbawiciela (dziś Cmentarz na Rossie), w katakumbach B, rząd III-24, gdzie umieszczono (nie zachowane) epitafium z czerwonego granitu119. Antoni Łazarowicz prowadząc od 1842 r. inwentaryzację cmentarza na Rossie błędnie odczytał rok śmierci Kazimierza Plewaki jako 1700, co stało się m. in. podstawa błędnego datowania powstania tego cmentarza120.

Epitafium Kazimierza Plewaki (tablica z czerwonego granitu) zawierało w górnej części herb Pogonia (ręka zbrojna w klejnocie w prawo!), pod tarcza herbowa zawieszona była wstęga Orderu Św. Stanisława. Napis był następujący: „Tu leżą Zwłoki JWo JP Kazimier[z]a Plewaki Prezydenta Sądu Głl[ówneg]o I Depar[tamen]tu Gubern[ii] Wilensk[iej] Starosty Kołłobor[yskiego] Kawalera Orderu Ś[więteg]o Stanisława. Na wszystkich Pub[liczny]ch Urzędach Dowiodł Naywiększey Cnoty Gorliwości i rzadkiego oświecenia w całym życiu. Był przykładnym obywatelem y Naylepszym Przyiacielem. Po długiej chorobie z powszechnym żalem umarł R[ok]u 1810 m[ie]s[ią]ca Julij 23 D[nia] żył latt 56”. Wacław Wejtko dopisał: „rok oznaczony cyframi dość niewyraźnemi, tak że można widzieć rok 1870? Według mnie należy wziąć rok 1820.- Skąd Łazarowicz wziął rok 1700 nie wiadomo?”121.

Ostatni testament Kazimierza Plewaki został złożony do akt Drugiego Departamentu Sądu Głównego Wileńskiego przez Franciszka Jazdowskiego, jednego z donatariuszy, dnia 25 lipca 1810 r. [v. s.] (dzień po śmierci Kazimierza Plewaki) a zapisane do akt sądowych po uiszczeniu należnych podatków (30 czerwonych złotych oraz 195 rubli „asygnacyjnych” czyli w ówczesnych banknotach) 29 lipca 1810 r. [v. s.], dzień po jego pogrzebie. Początek testamentu brzmi: „Ja Kazimierz Plewaka, były prezydent Sadu Głównego Litewskiego Wileńskiego Departamentu pierwszego, starosta kołoboryski, kawaler Orderu Ś[więteg]o Stanisława, niżej własna ręka piszący się, czynię wiadomo tą moją ostatnią dobrowolną rozmyślną i nieodzowną testamentowa dyspozycyą w obliczu prawa najświętszą, następnym sposobem opisującą się: A najprzód co do majątku własna moja starannością zebranego, tak ruchomego jako też i nieruchomego, czynię to nieporuszone rozrządzenie. Zapisują i daruję zadoświadczoną przyjaźń, pomoc, rady i wielorakie inne przysługi JW. Tomaszowi Wawrzeckiemu, chorążemu litewskiemu, prezydentowi Kommossyi Sadowej Edukacyjnej, wielu orderów kawalerowi, dożywocie na majątku Poszyrwincie i Wybrańcach oraz dalszych wszystkich attynencyach, podobnież w równych pobudek i za szczególniejsze poświęcenia się mojej osobie i moim interesom daruję dożywocie WJPanu Franciszkowi Jazdowskiemu dożywocie [sic!] na majątku Bukontyszkach i wszystkich wsiach do niego należących w powiecie szawelskim leżącym, równie WJPanu Karolowi Bienieckiemu, teraźniejszemu rzady Biguszek, zapisuje dożywocie na majątku Biguszkach i folwarku Syrutyszkach oraz wszelkich wsiach do niego należących w powiecie wiłkomierskim, z obowiązkiem nieodmiennym wypłacania corocznie z intrat tej majętności po sześć tysięcy złotych polskich srebrem WJPani Zofii z Wielomowskich Stanisławowej Plewakowej az do najdłuższych dni życia jej”. W dalszej części była mowa o identycznej rocznej rencie z Biguszek i Syrutyszek dla syna Adama, o darowaniu wiecznością niejakiemu Kosińskiemu kamienicy w Wilnie wraz z sumą 500 czerwonych złotych oraz o dożywociu na Hrabstwie Iwienieckim dla Jakuba, Tadeusza i Józefa Plewaków122. Testament ten, pomijający prawie zupełnie prawa syna jako naturalnego dziedzica (chociaż pozostawiający mu prawo własności), a obdarowujący w dużym stopniu osoby obce, wskazuje na fałszerstwo lub niepoczytalność testatora, a może i obie rzeczy naraz.

Testament został bardzo szybko zakwestionowany, np. Kasper Plewako stojąc na gruncie prawomocności testamentu z 1806 r. zajął Hrabstwo Iwienieckie, z którego podczas rewizji w 1811 r. zeznał 890 dusz. Tomasz Wawrzecki szybko ustąpił Adamowi Plewace, synowi Kazimierza, Poszyrwincie i Wybrańce, nie chcąc zapewne figurować wśród stron niezbyt ciekawej sprawy, a miał spory własny majątek i nie potrzebował takiego dożywocia, i już w 1811r. podczas rewizji dobra te miał Adam Plewako. Spory o majątek po Kazimierzu Plewace toczyły się w dwóch drugich (cywilnych) departamentach Sądów Głównych w Wilnie i Mińsku, a wmieszał się w nie i Senat Rządzący, trwały do 1814 r. Początkowo uważano za ważny pierwszy testament z 1806 r. Ostatecznie uznany został drugi testament123. Rozwiązanie takie było niewątpliwie korzystniejsze dla Adama Plewaki, który
zachowywał przecież prawo własności dóbr objętych dożywociem, a trzymał Poszyrwińcie i Wybrańce.

Wdowa Wiktoria z Siesickich już w 1816 r. była za Stanisławem Niepokoyczyckim, prezydentem komisji likwidacyjnej miasta Wilna.124 Drugi mąż Wiktorii Plewakowej jest bez wątpienia tożsamy ze Stanisławem Niepokoyczyckim herbu Waga (ur. ok. 1767), regentem w Trybunale Duchownym w 1787 r., który zostawał w palestrze trybunalskiej od 1788 do 1791 r. , a 22 kwietnia 1792 r. był pisarzem sądowym (dekretowym) ziemiańskim powiatu wiłkomierskiego, sędzią grodzkim (w 1797 r.), a potem sędzią ziemskim tegoż powiatu, po raz pierwszy żonatym za Scholastyką Kuszelewską (1v. Mackiewiczową), córka Tomasza (+ 1766), podczaszego i podstarościegowiłkomierskiego. Z małżeństwa tego miał dwóch synów: Benedykta Wilhelma (1796-1865), prezesaBanku Polskiego oraz Wincentego, radcę stanu, urzędnika w Królestwie Polskim, dziedzica dóbr Orzechów w powiecie piotrkowskim w 1862 r. Wraz z oboma synami Stanisław Niepokoyczycki legitymował się ze szlachectwa w 1832 r. w guberni wileńskiej125. Wiktoria z Siesickich żyła jeszcze w 1823 r.126
  1. Actum in Curia Regia Varsaviensis Sabbatho post Festum Visitationis Beatissimae Virginis Mariae proximo Anno Domini Millesimo Sexcentesimo Septimo [to data oblaty – 14 września 1697 r. (przyp. AH)], druk współczesny, egzemplarz m. in. w Archiwum Państwowym w Lublinie, Archiwum Łosiów 43, s. 20 (odnalazł Adam A. Pszczółkowski); przedruk: Vol. Legum V, f. 988; zob. też Uruski XIV, s. 77 (błędny herb Przegonia).
  2. S. J. Plewako Genealogia Rodu Plewako, genealogia.plewako.pl
  3. GBS V, Mińsk 2018, s. 630-631 oraz ryc. 29 (wizerunek herbu; w polu czerwonym srebrny półpierścień, na którym takaż litera T; w klejnocie 5 piór strusich); Uruski (III, s. 286) podaje takiż sam herb, lecz półpierścień i litera T są barwy złotej.
  4. Ibidem; S. J. Plewako Genealogia Rodu Plewako, genealogia.plewako.pl
  5. Ibidem.
  6. Nie wymienia go wydawnictwo Urzędnicy WXL I. Tytułu tego używał jego syn Kazimierz, często takie urzędy (bez przywileju) dziedziczono.
  7. Uruski XIV, s. 77; Urzędnicy WXL I, nr 3433 
  8. GBS V, s. 630-631; Uruski III, s. 286 (podczaszy wiłkomierski bez imienia w 1770 r.); Urzędnicy WXL I, nr 3444 (Kazimierz Dalicz [sic!], podczaszy wiłkomierski 15 lutego 1785 r.)
  9. S. J. Plewako Genealogia Rodu Plewako, genealogia.plewako.pl. głównie na podstawie informacji Sławomira Karpia; Urzędnicy WXL II, nr 3785 (o rodzicach Tadeusza Karpia). Tadeusz Karp, jedynie jako syn Adama Antoniego, podstolego upickiego, dziedzica Poniemuniów, wspomniany jest w pracy A. Meysztowicza, Karpiowie herbu własnego, Wilno 1907, s. 31.
  10. Zob. J. A. Gierowski, Karp Józef Michał h. własnego (ok.1679-1739), sekretarz wielki litewski, biskup żmudzki, PSB XII, Wrocław – Warszawa - Kraków 1966-1967, s. 94-95 (błędne imię: Józef zamiast Jozafat); A. Meysztowicz, op. cit., passim.
  11. Uruski XIV, s. 77. Chodzi o Pujtowo (SGKP IX, s. 278). Andrzej Plewako może tożsamy jest z egzulantem, obywatelem województwa smoleńskiego i powiatu starodubowskiego, Żyjącym w 1740 r. (LVIA, F. 391-9-2782, k. 3785v – informacja Mariusza Machyni).
  12. S. J. Plewako Genealogia Rodu Plewako, genealogia.plewako.pl. wg NIAB, F. 741-1-4, s. 80, znalazł Siergiej Małyszew.
  13. LVIA, SA 14974, s. 1891-1894.
  14. Niesiecki IV, s. 440.
  15. Enc. Jezuitów, s. 239.
  16. A. P. Bieś SJ, L. Grzebień Sj, M. Inglot SJ, Polonica w Archiwum Rzymskim Towarzystwa Jezusowego, Tom 2: Lituania, Kraków 2003, s. 43.>
  17. Enc. Jezuitów, s. 239. Jako prokurator prowadził m. in. sprawy Jezuitów w Trybunale, zob. A. Stankevič, Lietuvos Vyriausiojo Tribunolo veikla XVIII amžiaus antroje pusėje, Vilnius 2018.
  18. ML 541, nr 92, s. 457-460. Enc. Jezuitów, s. 239 błędnie podaje, ze po kasacie zakonu był kanonikiem katedry żmudzkiej.
  19. Trybunał II, s. 331, 335.
  20. VUB, F. 16-7, k. 53-54 v.
  21. Wymienia go jeszcze jako scholastyka żmudzkiego Kolęda Warszawska na Rok 1786, Kalendarz Wileński na Rok 1787 podaje na tym stanowisku jego następcę Józefa Giedroycia.
  22. LVIA, SA 14974, s. 1891-1894. Tu podano, ze był doktorem teologii i obojga praw.
  23. Enc. Jezuitów, s. 238; Estreicher ( XVIII, Kraków 1901, s. 456) podaje, ze urodził się 2 lipca 1727 r. na Rusi.
  24. Enc. Jezuitów, s. 238. Błędnie natomiast tutaj podano, że po kasacie zakonu był kanonikiem żmudzkim (brak go w wykazach kapituły żmudzkiej w kalendarzach), zapewne pomylono go z bratem.
  25. Estreicher XVI, Kraków 1898, s. 311.
  26. Protokoły posiedzeń Komisji Edukacji Narodowej 1773-1785, Oprac. M. Mitera-Dobrowolska, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1973, s. 450.
  27. Estreicher XVII, Kraków 1899, s. 39. Enc. Jezuitów, s. 238 podaje obie publikacje z błędami.
  28. LVIA, SA 14974, s. 1891-1894.
  29. Czarniauski III, s. 63.
  30. Kal. Wil. 1791, s. 135. Brak go tu wśród kanoników smoleńskich (ibidem, s. 136-137)
  31. Kalendarzyk Polityczny na Rok Przestępny 1792, Warszawa [1791].
  32. Kalendarzyk Polityczny na Rok Przybyszowy 1794, Warszawa [1793].
  33. AGAD, AR dz. II nr 2875; BOssol. 14190, s. 127-134. Zob. J. Dygdała, Przezdziecki Antoni Tadeusz h. Roch III,  PSB XXIX, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk –Łódź 1986, s. 51-54.
  34. ML 534, k. 67-71v (85-89v): oryginał.
  35. Vol. Leg. VII, f. 298.
  36. Czarniauski III, s. 64 wg NIAB, F. 1769-1-4, k. 87, 89.
  37. ML 188, s. 25-26.
  38. O Michale kn. Żyzemskim zob. J. Wolff, Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa 1895, s. 631.
  39. Kolęda Warszawska na Rok 1769 i na Rok 1770; J. Wolff, op. cit., s. 631. Jego następca otrzymał nominację 28 sierpnia 1769 r. (ML 188, s. 106).
  40. ML 185, s. 167-168 (tekst przywileju); BCzart. 777, k. 261/s. 522 (regest).
  41. ML 187, nr 41, s. 207-209.
  42. O Józefie Downarowiczu zob. jego biogram: Czarniauski VI/1, Mińsk 2021, s. 317-321 gdzie błędnie jednak opisana jego ugoda z Plewakami, oraz Urzędnicy WXL I, nr 1317, 1447.
  43. S.J. Plewako koloboryszki.plewako.eu ( LVIA F. 11-1-986)
  44. LVIA, SA 3817 za S.J. Plewako koloboryszki.plewako.eu. Specyfikacja kwart starostw w WXL z 1770 r. podaje błędną, pierwotną wysokość kwarty z Kołoboryszek – 75 złp (Kal. Wil. 1771) – zapewne na podstawie lustracji z 1765 r.
  45. Rewizska skazka 1795 r., LVIA F. 515-15-29 za S.J. Plewako koloboryszki.plewako.eu
  46. ML 542, nr 34, s. 47-49.
  47. ML 185, s. 679-680.
  48. Czarniauski I, Mińsk 2007, s. 80 wg NIAB, F. 1727-1-17, k. 411.
  49. ML 542, nr 118, s. 224-228; oryginalny przywilej znajduje się w VUB.
  50. ML 541, nr 92, s. 457-460; Trybunał sądził w Mińsku (już po raz ostatni) od 10 stycznia (z limitą do 21 lutego) do 11 czerwca 1774 r. (Trybunał II, s. 316)
  51. LVIA, SA 3319, s. 100. Przekazał Mariusz Machynia.
  52. VUB, F. 16-7, k. 35.
  53. Ibidem, k. 53-54v.
  54. LVIA, SA 14974, s. 1891-1894.
  55. Uposażeniem scholastyka żmudzkiego były jedynie suma 15.000 złp zapisana na majętności Gintyliszki , zob. G. Błaszczyk, Diecezja żmudzka od XV do początku XVII w. Uposażenie, Poznań 1992, s. 35..
  56. Podymne mińskie, s. 88.
  57. Ibidem, s. 86.
  58. Ibidem, s. 91.
  59. Uruski XIV, s. 77.
  60. Brak takiego przywileju w księgach Metryki Koronnej oraz ML 540, ML 543 i ML 546.
  61. NIAB, F. 319-2-2546, s. 91 za plewako.pl/archiwalia
  62. Indeks WXL I, s. 53 wg Ks. 12039, k. 443-450.
  63. Czarniauski III, s. 63 wg NIAB, F. 1769-1-25, k. 96.
  64. www.iwieniec.eu//[...]
  65. S. J. Plewako Genealogia Rodu Plewako, genealogia.plewako.pl
  66. LVIA, F. 515-15-3, k. 243.
  67. Dyplom perg. z 28 stycznia 1807 r. [v. s.] (zbiory prywatne, zob. Dziedzictwo Kresowe, nr. 5/ 2014 str. 1 i 3.
  68. S. J. Plewako Genealogia Rodu Plewako, genealogia.plewako.pl; Czarniauski III, s. 63 wg NIAB, F. 1769-1-18, k. 309.
  69. A. Stankevič, op. cit., s. 450.
  70. LVIA, F.515-15-3, k. 243.
  71. LVIA, F. 604-10-113, k. 233v.
  72. A. Stankevič, op. cit., s. 450. Jeżeli był starszy, czemu nie rozpoczął pracy w palestrze na którejś z kadencji mińskich, które sądziły w okresie styczeń –czerwiec w l. 1768, 1770, 1772 i 1774 (Trybunał II, s. 291, 300, 307, 316)?
  73. LVIA, SA 14974, s. 1891-1894
  74. Zob. wyżej.
  75. A. Stankevič, op. cit., s. 450.
  76. Ibidem, s. 443.
  77. Kal. Grodz. 1781, s. 95 oraz Kal. Wil. 1781
  78. Sądowy Proces czyli Sposób Prawowania się w Trybunale y wszystkich subselliach W. Xstwa Litew: krótko zebrany […], Nieśwież 1781, s. 196.
  79. NIAB, F. 319-2-2546, s. 91.
  80. ML 553, nr 83, s. 158-160. W wywodzie w potwierdzeniu szlachectwa Plewaków z 7 grudnia 1800 r. [v. s.] błędnie podano, że Kazimierz 15 sierpnia 1783 r. otrzymał za przywilejem królewskim folwark Gondyngę w Księstwie Żmudzkim (Dyplom pergaminowy z 28 stycznia 1807 r. [v. s.] – zbiory prywatne).
  81. ML 553, nr 212, s. 392-393.
  82. A. Stankevič, op. cit., s. 436.
  83. Akta sejmiku kowieńskiego z lat 1733-1795, Wyd. M. Jusupović, Warszawa 2019, s. 534.
  84. LVIA, SA 14974, s. 1891-1894.
  85. A. Stankevič, op. cit., s. 436. Brak go pośród regentów trybunalskich w Kal. Wil. 1787
  86. Czarniauski III, s. 63 wg NIAB, F. 1769-1-18, k. 309.
  87. O Siesickich zob. LVIA, F. 391-9-2782 (Herbarz J. Dworzeckiego Bohdanowicza (Siesiccy); Żychliński XI, s. 204 (tu właściwy herb Siesickich w tym okresie: Hipocentaurus i Bawola Głowa) oraz PSB XXXVII, Warszawa – Kraków 1996, s. 366-372.; O Kościałkowskich zob. Boniecki XI, s. 239-240 (tu błędnie herb Syrokomla). Właściwy herb Kościałkowskich podaje Jan Dworzecki Bohdanowicz: nad Abdankiem leżacy półksiężyc, a nad nim krzyż kawalerski (LVIA, F. 391-9-2782, k. 66-67; informacja Mariusza Machyni). Małżeństwo było jedynym tytułem do działalności Kazimierza w powiecie wiłkomierskim (nie posiadał on tu wcześniej dóbr).
  88. Michał Kazimierz Dowmont Siesicki (+ 22 października 1713 r.) był od 1781 r. wojewodą mińskim, a od 1698 r. wojewodą mścisławskim, trzymając jednocześnie starostwo sądowe wiłkomierskie, A. Rachuba, Siesicki (właściwie Dowmont Siesicki) Michał Kazimierz h. Bawola Głowa, PSB XXXVII, Warszawa – Kraków 1996, s. 369-372.
  89. LVIA, SA 13492, k. 30-35v (kredensy); Trybunał II, s. 387-388.
  90. Ibidem, s. 384.
  91. S. Łoza, Kawalerowie Orderu Świętego Stanisława 1765-1813, Warszawa 1925, s. 49, 87 (błędnie jako starosta kołohoryski [sic!]; brak przywileju w Metryce Koronnej i Metryce Litewskiej, musiał więc znajdować się w zaginionej ostatniej części ML 546.
  92. Stanisław J. Plewako, Wileńska kamienica starosty Kazimierza Plewaki, „Dziedzictwo Kresowe”, nr 7 (XII 2015).
  93. R. Šmigelskytė-Stukienė, Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės konfederacijos susidarymos ir veikla 1792-1793 metais, Vilnius 2003, s. 131, 324-325.
  94. LVIA, SA 14223, k. 328-328v.
  95. Ibidem, k. 595-595v.
  96. BKórn. 1090, k. 123, 125v, 136-136v, 141v, 142, 153v, 161, 163v, 165.
  97. SGKP XVB, s. 430.
  98. VUB, F. 196-40 (Par. Traszkuny LM & LC 1770-96), k. 57. Datę roczną podaje Żychliński XI, s. 213.
  99. LVIA, f. 515-15-3, k. 243; zob. C. Malewski, Rodziny szlacheckie na Litwie w XIX wieku. Powiaty lidzki, oszmiański i wileński, Warszawa 2016, s. 714 (tu Poszyrwinty i Poszyrwincie w parafiach bogusławiskiej i muśnickiej). Według innych danych Kazimierz Plewaka miał podczas rewizji w 1795 r. w Wileńskiem Poszyrwincie i Wybrańce (LVIA, F. 443-2-237, k. 11) – chodzi tu niewątpliwie o te same dobra.
  100. LVIA, F. 515-15-29.
  101. LVIA, F. 443-2-237, k. 11.
  102. LVIA, SA 13944, k. 474-475v. Przekazał Adam A. Pszczółkowski.
  103. L. Żytkowicz, Rządy Repnina na Litwie w latach 1794-7, Wilno 1938, s. 402, 407. Przy oszacowaniu chodzi raczej o hipotekę na cele edukacyjne, jak w przywilejach królewskich na te dobra, a nie o wartość dóbr. Zob. nadanie z 12 lipca 1774r. (ML 542, nr 118, s. 224-228).
  104. Ibidem, s. 414.
  105. Ibidem, s. 423.
  106. LMAVB, F. 255-1294, s. 975.
  107. LVIA, F. 391-9-2782. Przekazał Mariusz Machynia.
  108. Dyplom perg. z 28 stycznia 1807 r. (Zbiory prywatne). Potwierdzenie szlachectwa Plewaków przez heroldię wileńską 7 grudnia 1800 r. [v. s.]
  109. Oświadczenie Kaspra Plewaki.
  110. VUB, F. 8-30751. O genealogii Kościałkowskich zob. Boniecki XI, s. 239-240.
  111. W kalendarzu na rok 1807 jest Michał Kostrowicki (Mies. 1807, cz. II, s. 446), natomiast rok później (Mies. 1808 cz. II, s. 436-437) Kazimierz Plewako Starosta kałoboryjski i kawaler orderu Św. Stanisława.
  112. Prezesi Sądów Głównych byli tytułowani jako „Jaśnie Wielmożni”.
  113. LVIA, F. 391-7-4096, k. 208-210. O Barnabie Dederce zob. Boniecki IV, Warszawa 1901, s. 185; Żychliński IV, Poznań 1882, s. 28-29.
  114. Oświadczenie Kaspra Plewaki; LVIA, F. 443-2-237, k. 12. Feliks hr. Potocki objął Hrabstwo Iwienieckie w dziedziczne władanie 10 lutego 1802 r. [v. s.] (ibidem).
  115.  LVIA, F. 443-2-237, k. 12.
  116. Oświadczenie Kaspra Plewaki.
  117. LVIA, F.447-24-1685, k. 2-2v, 18.
  118. LVIA, F. 604-10-113 (Wilno, par. św. Kazimierza, LB, LC & LM 1802-1818), k. 233v.
  119. Ibidem; W. Wejtko, rysunek epitafium Kazimierza Plewaki (LMAVB, F. 28-1, k. 214) – odnalazł Stanisław Zwierzyński; A. S. Czyż, B. Gutowski, Cmentarz na Rossie w Wilnie. Niezachowane pomniki na podstawie kartotek Wacława Wejtki, Lucjana Uziębły i Aleksandra śnieżki, Warszawa 2017, s. 185-186.
  120. Ibidem, s. 8, 185-186.
  121. W. Wejtko, rysunek epitafium Kazimierza Plewaki (LMAVB, F. 28-1, k. 214).
  122. LVIA, F. 447-24-1685, k. 2-2v, 18.
  123. LVIA, F. 443-2-237.
  124. LVIA, F. 391-9-2782 (Siesiccy).
  125. LVIA, F. 391-1690, k. 206; Uruski XII, W. 1915, s. 118 (błędnie, że legitymowali się w 1832 r. w gubernii kowieńskiej, gdyż takiej wówczas jeszcze nie było); Urzędnicy WXL I, nr 3364, 3432, 3514: S. Kowalska-Glikman i Jerzy Jedlicki, Niepokojczycki (Niepokoyczycki) Benedykt Wilhelm, PSB, XXIII, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978, s. 43.
  126. LVIA, F. 447-24-1685.
    127.