(1931-2003)
13 maja 2003 r. nad ranem zmarł w Rzeszowie ś.p. stryj Henryk "Ryszard" Plewako h. Pogonia, syn Henryka i Zofii z Żukowskich Plewaków, urodzony 6 marca 1931 r. w Stolinie na Polesiu, gdzie spędził dzieciństwo. Ojciec stryja Henryka, dziadek Henryk Plewako był znaczącym obywatelem m. Stolin, kierownikiem inspektoratu PZU, przez jakiś czas wg Mariana Plewako z Giżycka, syna Bronisława, nawet burmistrzem Stolina. Matką była Zofia z Żukowskich, druga żona dziada Henryka.
Dziad Henryk (ur. 27.04.1886 r.) był do rewolucji pułkownikiem elitarnego carskiego pułku, w którym tradycyjnie służyli Radziwiłłowie. We wrześniu 1939 r., po zajęciu Polesia przez wojska sowieckie, aresztowany został dziad Henryk, zaś w końcu grudnia 1939 r. również jego żona, Zofia z Żukowskich Plewakowa. Rodzice stryja "Ryśka" zostali osadzeni w więzieniu w Mińsku. W tym samym więzieniu przebywał również wuj Stanisław Żukowski, który poznawał po głosie, kiedy Henryka lub Zofię z Żukowskich Plewakową prowadzono korytarzem na śledztwo. Wuj Żukowski (przed wojną sędzia Sądu Okręgowego w Nowogródku) przeżył Mińsk i zesłany został do obłasti Archangielskiej.
Przy ewakuacji Mińska NKWD na przedmieściach miasta (Kuropatach ?) w ucieczce przed wojskami hitlerowskimi rozstrzeliwało więźniów. W artykule "Sprawozdanie ze śledztwa w sprawie zbrodni NKWD na więźniach więzień w Mińsku (ustalenia na 20.IV.1993)" opublikowanym w Biuletynie Związku Sybiraków Oddział Łódzki "My, Sybiracy" nr 4/1993 str.96 podano nazwiska rozstrzelanych więźniów:
47. Plewako, notariusz w Stolinie
48. Plewako, żona wyżej wymienionego
W dniu 13 kwietnia 1940 r. do Kazachstanu wywieziono pozostałą w Stolinie część rodziny:
1. Annę Żukowską z domu Rodziewicz, babcię macierzystą stryja "Ryśka"
2. Witolda Plewako, najstarszego brata ur. 1915 r.,
3. Teodora Plewako, brata starszego, ur. 1924 r.
4. Henryka Plewako (ur. 6.03.1931 r.)
Zesłania uniknął jedynie trzeci z braci, mój ojciec Gustaw (1919-1997), którego wojna zastała podczas rejsu okrętem szkolnym marynarki wojennej w Casablance. W sposób naturalny został w służbie wojskowej w Marynarce Wojennej RP, mianowany oficerem przeszedł epopeę służby na okrętach nawodnych i podwodnych stając się legendą polskiej Marynarki Wojennej.
Bracia i babcia stryja "Ryśka" zesłani zostali do obłasti akmoleńskiej (Akmoła), później celinogradzkiej, rejon Erkenszlik = Błagodatnoje, kołchoz Ornek (Urnek). Jako 11-latek Stryj musiał pracować w miejscowym kołchozie przez 16 godz. na dobę. Praca ta skutkowała nałogiem palenia papierosów, gdyż tylko pieriekurka dawała szansę na odpoczynek.
Po umowie Sikorski - Majski z 30 lipca 1941 podpisanej przez premiera rządu RP Władysława Sikorskiego i ambasadora ZSRR w Wielkiej Brytanii J.M. Majskiego, która zawierała:oraz dodatkowe protokoły dotyczyły udzielenia amnestii obywatelom polskim więzionym w ZSSR. W konsekwencji układu 14 sierpnia 1941 r. został zawarty układ wojskowy dotyczący formowania Armii Polskiej w ZSRR, którą formował zwolniony z więzienia gen. Władysław Anders.
Do armii polskiej poszedł wtedy starszy brat Henryka, Teodor Plewako, później uczestnik w składzie brygady spadochronowej gen. Sosabowskiego bitwy pod Arnhem w Holandii (wspaniały obraz bitwy zawarty został w filmie "O jeden most za daleko" ).
Pozostałym trojgu zesłańców udało przenieść się z kołchozu do rejonowej miejscowości Błagodatnoje. Do rodziny w Kazachstanie dotarł również zwolniony z łagrów archangielskich wuj Stanisław Żukowski. Wczesną jesienią 1944 r. stryjowie Witold i Henryk wraz z babcią Anną Żukowską, wujem Stanisławem Żukowskim i żoną wuja Żukowskiego Zofią wraz z ich urodzonym na zesłaniu synkiem Tadysiem (Tadeuszem) Żukowskim przewiezieni zostali do Akmoleńska w Kazachstanie, gdzie do listopada czekali na transport. W końcu listopada przewiezieni zostali do Europy, na Ukrainę w rej. jurjewskim obłasti Dniepropietrowskiej. Tam też na początku grudnia 1944 r. umarła babcia Anna Żukowska.
W rejonie jurjewskim stryj Henryk Plewako ukończył do marca 1945 r. kurs traktorzystów, pracował jako traktorzysta, a potem w warsztatach mechanicznych. W marcu następnego, 1946 roku, nastąpił wyjazd repatriacyjny stryja Henryka, do Jawora na Dolnym Śląsku. Jego brat Witold również trafił na Śląsk, osobnym transportem, osiadł we Wrocławiu, a potem do emerytury mieszkał w Krapkowicach.
Po powrocie - Henryk Plewako, piętnastoletni sierota, trafił do sierocińca w Jaworze, od VI.46 przebywał w Wiągu koło Świecia, 20 hektarowym gospodarstwie wuja Żukowskiego. Następnie odnalazł dalszą rodzinę i został przyjęty do domu krewnych -Mariana i Krystyny Plewaków w Bydgoszczy. Staraniem Mariana Plewako (syna Bronisława) umieszczony został jesienią w internacie księży Salezjanów w Ostrzeszowie. Wkrótce Marian Plewako herbu i pseudonimu wojennego Pogoń, porucznik byłej Armii Krajowej obwodu hrubieszowskiego AK, został aresztowany i przebywał 8 miesięcy w ciężkich więzieniach UB, zostawiając samą bez środków do życia ciężarną żonę Krystynę z dwuletnią córką Teresą Bożeną. Kontakt ich ze stryjem Henrykiem urwał się na lata.
Stryj Henryk Plewako u księży salezjanów w Ostrzeszowie przebywał do końca roku szkolnego 1946/47, potem zaś zamieszkał w Koszalinie u wuja Żukowskiego, do matury w 1951 r. Po maturze wstąpił na Wydział Mechaniczny Politechniki Gdańskiej. Zamieszkał w Gdańsku - Oliwie przy ulicy Dickmana 21/1 u swojego brata i bratowej a moich rodziców: Gustawa Plewako, kpt. ŻW, który wrócił po wojnie z Wlk. Brytanii i Aliny z d. Romańskiej (córki oficera z Łunińca, która również przeszła Syberię). Przebywał z nami do końca studiów.
Studia na Politechnice Gdańskiej inż. Henryk Plewako skończył w 1956 r. Z nakazu pracy od 1.09.1956 r.(obowiązująca wtedy forma zatrudniania fachowców) trafił do Rzeszowa - gdzie mieszkał aż do śmierci w 2003 r. Pracował w Rzeszowie jako inżynier, w wielu różnych miejscach i zajmował się projektowaniem instalacji, .m.in. w "Miastoprojekt - Rzeszów". Był dobrym fachowcem, dlatego był ceniony w swoim środowisku.
W małżeństwie z poznaną i poślubioną podczas studiów studentką Wydziału Farmacji Akademii Medycznej w Gdańsku Krystyną Jakubczyk, mgr farmacji, miał dwóch synów:
Krzysztofa, obecnie mjra WP, który z żoną Elżbietą, nauczycielką, mieszkają wraz z jedyną córką Anną Marię w Kołobrzegu, oraz
Zbigniewa Plewako, adjunkta, dra inż., żonatego z Jolantą, również adj. dr inż. na Politechnice Rzeszowskiej, którzy mają troje dzieci: Witolda, Marię i Macieja Plewaków.
Spośród rodzeństwa w Toronto mieszka o kilka lat starszy rodzony brat śp. Henryka, Teodor, ur 9.11.1924., uczestnik bitwy pod Arnhem w składzie Samodzielnej Brygady Spadochronowej gen. St. Sosabowskiego. Zmarli już obaj bracia przyrodni Henryka, wspomniany Witold Plewako (24.06.1915-11.05.1998r, ), bezdzietny i kpt. ŻW Gustaw Plewako (13.02.1919-12.06.1997), ojciec Ryszarda i Stanisława Plewaków. Pierwsza żona dziada Henryka, Maria ze Sławińskich Plewakowa zmarła po urodzeniu mojego ojca Gustawa.
Najmłodszy z braci Plewaków, Henryk "Rysiek" był człowiekiem uczciwym i prawym, kultywował tradycje rodzinne, miał jasne skrystalizowane prawicowe poglądy. Nigdy nie poszedł na żaden kompromis z władzą komunistyczną, której nie tolerował. Kariery z oczywistych względów nie mógł zrobić - nigdy się nie sprzeniewierzył swoim doświadczeniom i ideałom. Był dla nas zawsze moralnym wzorem. Jego pasją była historia i brydż.
Po powstaniu Związku Sybiraków był aktywnym czlonkiem oddziału Związku w Rzeszowie, w tym w latach 1993 -1995 Wiceprezes Oddziału Rzeszowskiego. Spoczął w Rzeszowie na cmentarzu komunalnym obok swojego kochanego brata Witolda dn. 17 maja 2003 r. Rodzina Plewaków poniosła niepowetowaną stratę.
Cześć
Jego Pamięci !!!
z bólem i smutkiem bratanek
opracował Stanisław
Gustaw Plewako
(współpraca: Stanisław Jan
Plewako)
-----------------------------------------------------------------------------------------------
"O jeden most za daleko", tytuł oryginału: "A Bridge Too Far", reż. Richard Attenborough, muzyka: John Addison, produkcja: Holandia/Niemcy/USA, 1977, Mgm/Ua, czas trwania: 02:56 nośnik: DVD, dźwięk: Stereo dystrybucja: Imperial Entertainment, scenariusz:William Goldman na podstawie powieści Corneliusa Ryana
Oparty na faktach film opowiada o akcji sił alianckich w czasie II Wojny Światowej. Połączone siły wojsk polskich, brytyjskich i amerykańskich próbują zdobyć most, ważny ze strategicznego punktu widzenia, znajdujący się za linią wroga. Największym atutem filmu jest gwiazdorska obsada: Laurence Olivier, Liv Ullmann, Ryan O'Neal, Hardy Kruger, Anthony Hopkins, Robert Redford, Sean Connery, Gene Hackman (Gen. Stanislaw Sosabowski), Michael Caine